سوالات متداول

• بستن فاصله بیش از حد موجود بین دندان ها
• مطمئن شدن از تراز بودن سر دندان ها با یکدیگر
• ردیف کردن دندان های دارای انحراف (مرتب کردن دندان)
• بهبود وضعیت صحبت کردن یا غذا خوردن (عملکرد دهان)
• بهبود سلامتی بلند مدت لثه ها و دندان ها
• جلوگیری از فرسایش یا ایجاد آسیب بلند مدت در دندان ها
• تراز نمودن فک (مال اکلوژن)

هر کدام از درمان های ارتودنسی سن مخصوص به خود دارند.درمان های ثابت کامل ارتودنسی معمولا از حدود دوازده سالگی که تمام دندان ها رویش پیدا کرده اند تا آخر عمرقابل اجرا میباشد. از طرف دیگر درمان های متحرک و یا اصلاح رشد فکی در سنین پایین تر نتایج بهتری دارند مطابق دستورالعمل انجمن ارتودنتیست های آمریکا.بهترین روش برای تشخیص سن مناسب برای شروع درمان فرزندتان این است که از۷ سالگی برای معاینه ارتودنسی مراجعه نمایید تا پیش از آنکه دیر شود مشکل تشخیص داده شود.البته درمان های ارتودنسی ثابت محدودیت سنی ندارند و می توان هر زمان برای اصلاح ظاهر و لبخند خود اقدام نمود.

قرار نگرفتن صحیح دندان‌ها و دو فک باعث ایجاد صورت نازیبا و گاه امتناع بیمار از پرداختن به فعالیت‌های اجتماعی می‌شود. از سوی دیگر به دلیل آنکه تمیز کردن دندان‌های نامرتب و برداشتن پلاک دندانی از روی سطوح مختلف دندان‌ها بسیار مشکل است، بیماری‌های لثه نیز در این افراد بیشتر دیده می‌شود. خوشبختانه درمان‌های ارتودنسی با توجه به پیشرفت علم و تکنولوژی در سنین مختلف انجام می‌شود و به نتایج مطلوب هم می‌رسد. با توجه به افزایش سن مراجعه‌کنندگان برای انجام ارتودنسی و فراگیر شدن این نوع از درمان و از سوی دیگر پیچیدگی‌های بالای درمانی برخی از بیماران، وجود ارتباط مقابل بین رشته ارتودنسی و سایر رشته‌های دندانپزشکی مانند پروتز و جراحی فک و صورت اجتناب ناپذیر است.

امروزه استفاده از ابزارهای جدید در ارتودنسی، نقش مهم و بسزایی را در درمان ایفا می‌کنند و یکی از این ابزارها که دردهه اخیر ابداع شده و مورد استفاده قرار گرفته، «مینی ایمپلنت‌های ارتودنسی» هستند که در ایران نیز همگام با سایر کشورها توسط متخصصان مورد استفاده قرار می‌گیرد. از سوی دیگر، استفاده از تصاویر سه بعدی، سبب افزایش اطلاعات تشخیصی و به تبع آن بهبود نتایج درمان می‌شود و با وجود دستگاه‌های تصویر‌برداری سه بعدی مخصوص دهان (CBCT) امکان درمان بهتر دندان‌های نهفته با جراحی‌های فک، پیش‌بینی نتایج درمانی و… به‌وجود آمده است.

ناهنجاری ها در علم ارتودنسی به دو گروه دندانی و فکی (اسکلتی) طبقه بندی می شوند. هر دو گروه ممکن است متأثر از عوامل ژنتیکی، محیطی یا هر دو باشند. با این حال اختلالات اسکلتی بیشتر با زمینه ارثی در ارتباط بوده و درمان مشکل تری هم دارند. از دیگر اختلافات بین این دو دسته ناهنجاری، زمان مداخله درمانی می باشد. سن بیمار اهمیت بالاتری جهت رفع ابنورمالیتی های اسکلتی دارد به گونه ای که قبل از بلوغ جنسی امکان کنترل و هدایت رشد فکین وجود دارد حال آنکه پس از آن در صورت شدید بودن ناهنجاری فکی گزینه ای بجز ارتودنسی همراه جراحی فک باقی نمی ماند.

در مورد مشکلات دندانی و در رأس آنها کراودینگ (نامرتبی دندانها) محدودیت سنی کمتری وجود دارد. در واقع ناردیفی های دندانی را در هر سنی به شرط برقراری سلامت استخوان، لثه و بافت های نگهدارنده دندانها می توان ارتودنسی کرد. هر چند در این موارد هم بهترین سن مداخله بین ۱۲ تا ۱۵ سالگی است زیرا استخوان نرم تر بوده و متابولیسم بالاتر، سرعت حرکت دندانها  را افزایش داده و در نتیجه طول درمان ارتودنسی کوتاه تر خواهد بود.

بطور کلی قبل از شروع ارتودنسی هرگونه بیماری یا پاتولوژی باید تحت کنترل درآید. این شامل مشکلات پزشکی و مشکلات دندانپزشکی می شود.

الف- مشکلات پزشکی

قبل از شروع درمان ارتودنسی گرفتن تاریخچه دقیق پزشکی فرد لازم است. بطور تیپیک موارد اندکی هستند که یا مانع درمان ارتودنسی می شوند و یا باید درمان با ملاحظات خاصی انجام گردد که عبارتند از:

• بیماری های قلبی عروقی که فرد را در معرض اندوکاردیت باکتریایی قرار دهد
• داروهای ضد صرع نظیر دیلانتین که می توانند باعث تورم لثه شوند و سرعت حرکت دندان را آهسته می کنند
• داروهایی که در درمان آرتریت استفاده می شوند تمایل دارند ساخت و ساز استخوان را کاهش دهند و در نتیجه سرعت حرکت دندان کم شود.
• دیابت

ب- مشکلات دندانپزشکی

• پوسیدگی؛ به عنوان یک قانون کلی تمام پوسیدگی های دندانی و مشکلات ریشه دندان باید قبل از شروع درمان ارتودنسی بر طرف شوند.
• مشکلات بافتهای اطراف دندانهای(پریودنتال)؛ وجود مشکلات لثه ای و یا مشکلات بافت های نگهدارنده دندان (بیماریهای پریودنتال) فعال از مواردی است که باید حتماً قبل از شروع درمان ارتودنسی به آن توجه شود و در این مورد باید با متخصص بيماريهاي لثه (پریودنتیست) مشورت شود هر گونه علائمی نظیر تحلیل لثه و استخوان، تورم لثه، خونریزی از لثه بطور خودبخود یا هنگام خوردن غذاهای سفت مانند سیب و یا هنگام مسواک نشانه وجود بیماری بوده و باید به دقت مورد بررسی قرار گیرد. در صورت وجود بیماری لثه یا پریودنتال فعال درمان ارتودنسی نباید آغاز شود.

مشکلات اصلی که همراه با درمان ارتودنسی دیده می شوند عبارتنداز:

• پوسیدگی ها / لکه های سفید مینایی

 درمان ارتودنسی به خودی خود سبب پوسیده شدن دندانها نمی شود با اینحال احتمال ایجاد پوسیدگی در طی درمان ارتودنسی می تواند به دلایل زیر افزایش یابد:

1-     سخت تر شدن رعایت بهداشت

2-     مشکل بودن مشاهده وتشخیص ضایعات پوسیدگی

3-     اسیدی شدن محیط دهان

4-     افزایش حجم پلاک دندانی

5-     تغییر فلور میکروبی دهان

راههای جلوگیری از ایجاد پوسیدگی شامل رعايت دقیق اصول بهداشتی و نیز تنظیم رژیم غذایی می باشد. انجام مراقبتهای بهداشتی شامل استفاده از مسواک ارتودنسی، نخ دندان و دهانشویه حاوی فلوراید می باشد که در قسمت آموزش بهداشت شرح داده شده است و می تواند تا حد زیادی احتمال ابتلا به پوسیدگی و ایجاد لکه های سفید را کاهش دهد. در صورتی که بیمار نتواند بهداشت دهان رژیم غذایی خود را به نحو احسن کنترل کند و ضایعات پوسیدگی و لکه های سفید زیاد باشند بعنوان آخرین راه حل درمان بصورت زود هنگام خاتمه داده می شود.

• مشکلات پالپی

 مطالعات نشان داده اند که نیروهای ارتودنسی می توانند تغییراتی در پالپ دندان ایجاد کنند. در صورتی که نیروهای وارد شده به دندان ملایم باشند التهاب ایجاد شده در پالپ دندان خفیف وگذرا می باشد ولی در صورتی که دندان قبلاً ضربه خورده باشد احتمال آسیب پالپی و از دست رفتن حیات دندان زیاد است بنابراین با این دندانها باید با احتیاط بیشتری برخورد شود و بطور مرتب در طی درمان ارتودنسی باید تحت نظر باشند . در بعضی از این دندانها اعمال نیروی ارتودنسی سبب لزوم درمان ریشه می شود.

• تحلیل ریشه

در طی درمان ارتودنسی تقریباً همیشه درجاتی از تحلیل ریشه دندانها وجود دارد که البته میزان آن غیر قابل پیش بینی است معمولاً میزان تحلیل ریشه در موارد زیر بیشتر است:

1-    کوتاه تر و باریک تر بودن ریشه دندان ها از حد معمول

2-    سابقه ضربه خوردن دندان ها در گذشته

3-     کج و خمیده بودن ریشه دندان ها

4-     اعمال نیروهای زیاد در طی درمان ارتودنسی

5-    انجام درمان هاي جراحی فک به همراه درمان ارتودنسی

6-     وجود مشکلات هورمونی مانند کمبود هورمون تیروئید

 معمولاً میزان تحلیل ریشه کمتر از 2 میلی متر است ولی می تواند بیشتر از این هم باشد. علت ایجاد تحلیل ریشه در طی درمان ارتودنسی هنوز کاملاً شناخته نشده است. وقوع تحلیل ریشه در هنگام درمان بعضی از ناهنجاریهای دندانی فکی بیشتر است. این به آن دلیل است که در طی درمان اینگونه ناهنجاریها جهت ، مدت ، مقدار ، نوع نیروی اعمال شده متفاوت است. در بعضی از بیماران که عادات دهانی دارند نیز احتمال تحلیل ریشه دندانها بیشتر است. در صورت مشاهده تحلیل ریشه در طی درمان، باید نیروها سبک ترشوند و طول ریشه دندانها هر 6 ماه یکبار با کمک رادیوگرافی کنترل شوند و اهداف درماني باید بر اساس هر چه بیشتر شدن طول عمر دندانها بازنگری شوند. در موارد شدید، درمان باید جهت جلوگیری از تحلیل بیشتر ریشه و با قبول نتایج درمانی کمتر از ایده آل، متوقف شود.

• بافتهای پریودنتال

دستگاههای ارتودنسی ثابت رعایت بهداشت را، حتی برای با انگیزه ترین بیماران سخت می کنند و تقریباً تمام بیماران درجاتی از التهاب لثه را تجربه می کنند. تورم لثه و تحلیل لثه جزء پیامدهای شایع درمانهای ارتودنسی هستند.  تغییرات التهابی( بویژه خونریزی) به فراوانی در بیماران ارتودنسی حتی در بیمارانی با عادات بهداشتی عالی دیده می شود. معمولاً نواحی بین دندانی بیشتر از نواحی دیگر، و دندانهای خلفی بیشتر از دندانهای قدامی دچار این تغییرات می شوند. علائم التهابی به سرعت پس از برداشتن دستگاههای ارتودنسی فروکش می کنند. دستگاههای ارتودنسی این پتانسيل را دارند که به بافت های نگهدارنده دندانها صدمه وارد نمایند. از دست رفتن استخوان آلوئول (اطراف دندان ها) در بیماران ارتودنسی در مقایسه با افرادی که ارتودنسی نکرده اند بیشتر رخ می دهد. بندها التهاب لثه بیشتری در مقایسه با براکتها ایجاد می کنند که تعجب بر انگیزنیست زیرا بندها سبب گیر بیشتر پلاک شده و لبه آنها اغلب زیر لثه قرار می گیرد. با اینحال درمان ارتودنسی روی وضعیت بافتهای پریودنتال تأثیر دراز مدتی نمی گذارد. مجدداً بر رعایت بهداشت بسیار عالی در بیمارانی که قبل از شروع درمان ارتودنسی ، دچار بیماریهای پریودنتال بوده اند تاکید می شود. همچنین در این بیماران بهتر است از بند استفاده نشود. گیر پلاک با دستگاههای ثابت بیشتر می شود و ترکیب پلاک نیز ممکن است تغییر کند که حاصل آن بیماری لثه است.

• آلرژی

نشت مواد از دستگاههای ارتودنسی مسئول ایجاد واکنشهای افزایش حساسیت است و ممکن است(حاصل) آزادسازی آلرژنهای شناخته شده مانند نیکل، کروم و کبالت باشد. سایر آلرژنها شامل اجزاء مواد باندینگ، آکریلهای ( cold cure)یا اجزاء لاتکس می باشند. آلرژی مخاط دهان به نیکل بسیار کمتر از آلرژی پوستی به نیکل شایع است. آلرژی به لاتکس و مواد باندینگ گزارش شده اند اگرچه نادر هستند.

• درد

 درد و ناراحتی یک عارضه شایع همراه با درمان ارتودنسی است. مطالعات نشان داده اند که %95-70 بیماران ارتودنسی درد را تجربه می کنند. درد و ناراحتی طی درمان ارتودنسی خود را به صورت فشار، کشش یا درد دندانها نشان می دهد. درد در دندانهای قدامی بیشتر از دندانهای خلفی است. معمولاً درد4 ساعت بعد از قراردادن سیم ارتودنسی شروع می شود و بدترین درد در روز دوم درمان رخ می دهد و عموما چند روز طول می کشد. برای کاهش اضطراب بیمار باید از قبل به وی  در مورد ایجاد درد هشدار داد. برای کنترل درد  جویدن آدامس توصیه می شود. همچنین می توان از قرصهای مسکن قبل و کمی بعد از قراردادن سیمها استفاده نمود.

• تروما

 گاهی در طی درمان ارتودنسی زخمهایی در دهان ایجاد می شود که ناشی از سیمها، براکتها، بندها می باشند. در صورتی که برجستگی یا تیزی در هر کدام از اجزاء وجود داشته باشد می تواند منجر به تحریک بافتهای نرم دهان مانند زبان، لثه و گونه شوند. برای بر طرف کردن تیزی و برجستگی هر کدام از اجزاء نامبرده می توان از موم ارتودنسی تا زمان مراجعه به ارتودنتیست استفاده نمود. گاهی براکت کنده شده به صورت معلق قرار گرفته است یا در جای خود می چرخد و گاهی بیرون زدن سیم از انتهای بند سبب ناراحتی و زخم می شود. در این موارد بهتر است هرچه سریعتر به پزشک مراجعه نمود تا آن زمان با زهم می توان ازموم ارتودنسی استفاده کرد.

پس از آنکه درمان ارتودنسی به پایان رسید و براکت‌های ارتودنسی از دهان شما خارج شد، متخصص ارتودنسی برای حفظ و نگهداری دندان‌های شما در موقعیت جدید، از دستگاهی به نام نگهدارنده استفاده خواهد کرد. لازم است به این نکته توجه کنید که تطابق استخوان و نسوج پیرامون دندان با موقعیت جدید دندان ها، یک فرایند زمان بر‌ خواهد بود بنابرین استفاده از نگهدارنده تا حصول این نتیجه و ایجاد وضعیت ثابت و متعادل در سیستم دندانی ضروری می‌باشد. در اولین ماه پس از برداشتن براکت ها، احتمال به هم خوردن نظم دندانی و برگشت به حالت نا منظم پیشین بسیار زیاد است.

نگهدارنده‌ها به دو دسته کلی‌ تقسیم میشوند: نگهدارنده متحرک، نگهدارنده ثابت.

الف- نگهدارنده متحرک:

این نوع از نگهدارنده به صورت اختصاصی برای هر بیمار ساخته میشود و بیمار باید طبق دستور ارتودنتیست از آن استفاده کند. ارتودنتیست برای شما یک برنامه زمانی‌ جهت استفاده از نگهدارنده متحرک تجویز خواهد کرد. بعضی‌ از نگهدارنده‌ها باید برای ۶ ماه به صورت تمام وقت استفاده شوند و پس از آن برای چند سال فقط شب‌ها مورد استفاده قرار بگیرند. نگهدارنده متحرک دارای سیمی می‌باشد که روی دندان‌های جلوی شما قرار می‌گیرد. هرچند این سیم نسبت به براکت ها، کمتر قابل دید است، اما همچنان یک بخش قابل دید در لبخند شما به حساب می‌‌آید. نکته مهم در مورد نگهدارنده‌های متحرک و اصولا تمامی‌ دستگاه‌های متحرک ارتودنسی، همکاری بیمار در پیروی از برنامه درمانی ارتودنتیست، استفاده منظم از دستگاه و دقت در مراقبت از آن می‌باشد. دستگاه‌های متحرک در زمانی‌ که مورد استفاده قرار نمیگیرند باید درجعبه مخصوصی که متخصص ارتودنسی در اختیار شما گذاشته است، نگهداری شوند. قرار دادن آنها در جایی غیر از جعبه مخصوص، به آسیب دیدن آنها منتهی‌ میشود که به نوبه خود روند درمان شما را مختل می‌سازد.

ب- نگهدارنده ثابت:

این نوع از نگهدارنده به فضای پشت دندان‌های جلوی شما متصل (باند) می شود. این نگهدارنده نسبت به نوع متحرک دارای مزایائی می‌باشد: به دلیل اینکه در فضای پشت دندان‌ها قرار می‌گیرد، کاملا نا مرئی است. به دلیل ماهیت ثابت بودن آن، به همکاری بیمار جهت استفاده نیاز ندارد که این مورد مزیت بزرگی‌ است که به حفظ صد در صدی نتایج درمان ارتودنسی می‌‌انجامد. از آنجا که تا حصول نتایج مورد نظر ارتودنتیست همواره در دهان شما قرار دارد احتمال گم شدن آن وجود ندارد. اما لازم است از خوردن غذاهای سفت اجتناب کنید و حتما از نخ دندانهای ارتودنسی برای تمیز کردن فضای بین دندانی در قسمت هایی که نگهدارنده ثابت وجود دارد استفاده کنید.